सकाळ वृत्तसेवा: आयुर्वेदिक औषधांवर अंतिम मुदत नाही

सकाळ वृत्तसेवा: विजय लाड -

पुणे, ता. १५ - बहुतांश आयुर्वेदिक औषधांवर अंतिम मुदत (Expiery Date) छापील स्वरूपात नसल्याचे आढळून आले आहे.
मुदत नसल्याने दुकानातून औषध विकत घेताना किंवा घरात असलेले औषध किती दिवसांपर्यंत घेता येईल यासंबंधी नागरिकांच्या मनात कायम संभ्रम असतो. मात्र, छापील मुदतीची गरज असली तरी या औषधांमध्ये रासायनिक द्रव्यांचा अंश नसल्याने मुदत संपल्यावरही त्यांचा आरोग्यावर कोणताही विपरीत परिणाम होत नसल्याचे तज्ज्ञांनी सांगितले आहे.

आयुर्वेद ही प्राचीन भारतीय औषध पद्धती आहे. या पद्धतीत उलट परिणाम (Side Effects) नसल्याने इतर औषधांच्या तुलनेत अनेकांची याला पसंती असल्याचे दिसून येते. परदेशातही आयुर्वेदाची ख्याती पोचली आहे. अन्न व औषध प्रशासन विभागाच्या १९४० च्या कायद्याप्रमाणे आयुर्वेदिक औषधांवर अंतिम मुदत छापली असणे आवश्‍यक नाही; त्यामुळे या औषधांवर आपल्याला बहुधा छापील किंमत दिसत नाही. या कायद्यात आतापर्यंत अनेक सुधारणा करण्यात आल्या. मात्र, अंतिम मुदतीसंबंधी ठोस निर्णय झालेला नाही. नुकत्याच आलेल्या जीएमपी (Goods Manufacturing Practises) कायद्यात औषधी तयार करताना घ्यावयाच्या काळजीसंबंधी माहिती दिली आहे. औषधी निर्माण करणाऱ्या कंपनीला त्याची अंमलबजावणी करावीच लागते.

यासंबंधी आयुर्वेदिक रसशाळेचे मुख्य व्यवस्थापक डॉ. प्रश्‍नचंद बिल्लोरे म्हणाले, ""आयुर्वेदिक औषधे तयार करताना वापरण्यात येणाऱ्या बहुतांश पदार्थांना अंतिम मुदत आहे. तसे सविस्तर विवरण प्राचीन ग्रंथांमध्ये आढळून येते. मात्र, रसऔषधी, अस्व अरिष्ट, पिस्ती, भस्म, परपती, स्वर्ण आदी पदार्थांना अंतिम मुदत नाही. या औषधांमध्ये रासायनिक द्रव्ये वापरण्यात येत नसल्याने मुदत संपल्यानंतरही त्यांचा आरोग्यावर विपरीत परिणाम होत नाही. केवळ त्याची परिणामकारकता कमी होते.

रसशाळेच्या उपमुख्य व्यवस्थापिका डॉ. विजया पालकर म्हणाल्या, ""कायद्याप्रमाणे एकदा अंतिम मुदत ठरविण्यात आली, की ती संपल्यावर औषधांना नष्ट करावे लागते. कायदा आला तर अंतिम मुदत नसणारी औषधीही नष्ट करावी लागतील. आयुर्वेदिक औषधांमध्ये साखरेचा वापर केला जातो. त्यांना अंतिम मुदत नक्कीच असावी. अन्न व औषधी प्रशासन विभागाच्या कायद्यातील प्रस्तावित सुधारणेत अंतिम मुदतीचा मुद्दा असण्याची शक्‍यता आहे. मात्र, ही सुधारणा केव्हा अमलात येईल त्यासंबंधी निश्‍चित सांगता येणार नाही.